در دنیای معاصر، تحریم‌ها به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بر کشورها به‌کار می‌روند. این اقدامات معمولاً با هدف تغییر رفتار دولت‌ها در زمینه‌هایی مانند حقوق بشر، برنامه‌های هسته‌ای، حمایت از تروریسم یا تجاوز نظامی اعمال می‌شوند. در ادامه، به بررسی فهرستی از کشورهایی که تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارند و دلایل اعمال این تحریم‌ها می‌پردازیم.
۱. ایران
- سال آغاز تحریم: ۱۹۷۹euronews
- دلایل: گروگان‌گیری در سفارت آمریکا، برنامه هسته‌ای، نقض حقوق بشر، حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
- نوع تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی، بانکی، نفتی، تسلیحاتی و فناوری
تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران از سال ۱۹۷۹ آغاز شد و در دهه‌های بعد، به‌ویژه پس از برنامه هسته‌ای ایران، تشدید شد. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های گسترده‌ای در زمینه‌های اقتصادی، علمی، سیاسی، فروش سلاح و مهمات هستند. از جمله تأثیرگذارترین این تحریم‌ها، می‌توان به تحریم صادرات نفت ایران و بانک مرکزی ایران اشاره کرد که اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار داده‌اند. ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد+1ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد+1ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
۲. روسیه
- سال آغاز تحریم: ۲۰۱۴ (الحاق کریمه)، ۲۰۲۲ (حمله به اوکراین)ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
- دلایل: الحاق شبه‌جزیره کریمه، تجاوز نظامی به اوکراین
- نوع تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی، مالی، فناوری، انرژی و تسلیحاتی
روسیه به‌دلیل الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴ و حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲، با تحریم‌های گسترده‌ای از سوی ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگر کشورها مواجه شده است. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های اقتصادی، مالی، فناوری، انرژی و تسلیحاتی هستند. ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
۳. کره شمالی
- سال آغاز تحریم: ۱۹۵۰
- دلایل: برنامه‌های هسته‌ای و موشکی، نقض حقوق بشر
- نوع تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی، تسلیحاتی، مالی و فناوری
کره شمالی به‌دلیل برنامه‌های هسته‌ای و موشکی و نقض حقوق بشر، با تحریم‌های شدیدی از سوی جامعه بین‌المللی مواجه است. این تحریم‌ها شامل محدودیت‌های اقتصادی، تسلیحاتی، مالی و فناوری هستند. ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
۴. کوبا
- سال آغاز تحریم: ۱۹۶۲euronews
- دلایل: نقض حقوق بشر، سیاست‌های کمونیستی
- نوع تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی، تجاری و مسافرتی
کوبا از سال ۱۹۶۲ تحت تحریم‌های اقتصادی، تجاری و مسافرتی ایالات متحده قرار دارد. این تحریم‌ها به‌دلیل نقض حقوق بشر و سیاست‌های کمونیستی دولت کوبا اعمال شده‌اند. ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
۵. سوریه
- سال آغاز تحریم: ۱۹۸۶
- دلایل: نقض حقوق بشر، جنگ داخلی، حمایت از تروریسم
- نوع تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی، مالی و تسلیحاتی
سوریه به‌دلیل نقض حقوق بشر، جنگ داخلی و حمایت از تروریسم، با تحریم‌های اقتصادی، مالی و تسلیحاتی از سوی ایالات متحده و دیگر کشورها مواجه است.
۶. ونزوئلا
- سال آغاز تحریم: ۲۰۱۹
- دلایل: نقض حقوق بشر، فساد دولتی، تقلب انتخابات یویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
- نوع تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی، مالی و انرژی
ونزوئلا به‌دلیل نقض حقوق بشر، فساد دولتی و تقلب انتخاباتی، با تحریم‌های اقتصادی، مالی و انرژی از سوی ایالات متحده و دیگر کشورها مواجه است. ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
۷. سودان
- سال آغاز تحریم: ۱۹۹۳ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
- دلایل: جنگ دارفور، حمایت از تروریسم
- نوع تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی و تسلیحاتی
سودان به‌دلیل جنگ دارفور و حمایت از تروریسم، با تحریم‌های اقتصادی و تسلیحاتی از سوی ایالات متحده و دیگر کشورها مواجه است. ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
۸. بلاروس
- سال آغاز تحریم: ۲۰۰۶
- دلایل: نقض حقوق بشر، سرکوب مخالفان
- نوع تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی و تسلیحاتی
بلاروس به‌دلیل نقض حقوق بشر و سرکوب مخالفان، با تحریم‌های اقتصادی و تسلیحاتی از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپا مواجه است. ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
جدول کشورهایی که تحت تحریم هستند
| نام کشور | سال شروع تحریم | دلایل تحریم | نوع تحریم‌ها | نهادهای تحریم‌کننده |
|---|---|---|---|---|
| ایران | 1979 | برنامه هسته‌ای، حقوق بشر، حمایت از تروریسم | اقتصادی، بانکی، نفتی، فناوری | آمریکا، سازمان ملل، اروپا |
| روسیه | 2014 / 2022 | الحاق کریمه، حمله به اوکراین | مالی، انرژی، تسلیحاتی، فناوری | آمریکا، اتحادیه اروپا |
| کره شمالی | 1950 | برنامه هسته‌ای و موشکی، حقوق بشر | اقتصادی، تسلیحاتی، فناوری | آمریکا، سازمان ملل |
| سوریه | 1986 | جنگ داخلی، نقض حقوق بشر، حمایت از تروریسم | مالی، نظامی، نفتی | آمریکا، اتحادیه اروپا |
| کوبا | 1962 | سیاست‌های کمونیستی، نقض حقوق بشر | تجاری، مالی، مسافرتی | آمریکا |
| ونزوئلا | 2019 | فساد، نقض حقوق بشر، بحران سیاسی | اقتصادی، مالی، انرژی | آمریکا |
| سودان | 1993 | حمایت از تروریسم، جنگ دارفور | اقتصادی، تسلیحاتی | آمریکا (تا 2020) |
| بلاروس | 2006 | سرکوب مخالفان، تقلب انتخاباتی | اقتصادی، تسلیحاتی | آمریکا، اتحادیه اروپا |
| زیمبابوه | 2002 | نقض حقوق بشر، سرکوب سیاسی | مالی، مسافرتی | آمریکا، اتحادیه اروپا |
| میانمار (برمه) | 2007/2021 | کودتا، نقض حقوق بشر، سرکوب اقلیت‌ها | اقتصادی، مالی، تسلیحاتی | آمریکا، اتحادیه اروپا |
نکات تکمیلی
انواع تحریم‌ها
تحریم‌ها در اشکال مختلفی اعمال می‌شوند. تحریم‌های اقتصادی معمول‌ترین نوع هستند که شامل ممنوعیت‌های تجاری، بانکی، سرمایه‌گذاری و صادرات می‌شوند. تحریم‌های نظامی نیز با هدف جلوگیری از فروش یا انتقال تجهیزات و فناوری‌های تسلیحاتی به کشورهای خاص وضع می‌شوند. تحریم‌های فردی، اشخاص حقیقی یا حقوقی خاص را هدف قرار می‌دهند و می‌توانند شامل مسدود کردن حساب‌های بانکی یا ممنوعیت سفر باشند. نوع دیگری از تحریم‌ها نیز، تحریم‌های فناوری هستند که دسترسی کشورها یا شرکت‌ها به تکنولوژی‌های پیشرفته و حساس را محدود می‌سازند.
نهادهای اعمال‌کننده تحریم‌ها
چندین نهاد بین‌المللی و ملی وجود دارند که مسئول اعمال تحریم‌ها هستند. ایالات متحده آمریکا از طریق «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی» (OFAC) نقش مهمی در طراحی و اجرای تحریم‌ها ایفا می‌کند. اتحادیه اروپا نیز یکی از قدرت‌های تأثیرگذار در تحریم اقتصادی و سیاسی کشورهاست. همچنین، شورای امنیت سازمان ملل متحد تحریم‌هایی را با رأی اکثریت کشورها تصویب می‌کند که جنبه‌ی بین‌المللی دارند. کشورهایی مانند کانادا، استرالیا، بریتانیا و ژاپن نیز سیاست‌های تحریمی مستقلی را دنبال می‌کنند.
تأثیرات تحریم‌ها
تحریم‌ها می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر اقتصاد و جامعه کشور هدف داشته باشند. از جمله آثار رایج آن می‌توان به کاهش صادرات، افت ارزش پول ملی، تورم، کمبود دارو و مواد غذایی اشاره کرد. اگرچه هدف اصلی تحریم‌ها، فشار بر حکومت‌ها برای تغییر رفتار سیاسی یا نظامی است، اما اغلب مردم عادی از تبعات آن آسیب می‌بینند. به علاوه، برخی شرکت‌های بین‌المللی نیز در نتیجه‌ی محدودیت‌های تحریمی، از بازارهای پرمنفعت محروم می‌شوند.
انتقادها به تحریم‌ها
با وجود اهداف اعلام‌شده، تحریم‌ها همواره مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان، فعالان حقوق بشر و حتی برخی دولت‌ها قرار گرفته‌اند. برخی معتقدند که این اقدامات در عمل موجب فشار بیشتر بر مردم عادی می‌شود تا مقامات حاکم. همچنین گاه کشورهایی که خود ناقض حقوق بشر یا اصول دموکراسی هستند نیز تحریم‌هایی را با انگیزه‌های سیاسی یا اقتصادی علیه دیگران اعمال می‌کنند، که این مسئله موجب بی‌اعتمادی جهانی به مکانیزم‌های تحریمی شده است.
