جراحی عمومی شاخه‌ای از پزشکی است که به درمان بیماری‌ها و آسیب‌هایی می‌پردازد که نیاز به مداخله جراحی دارند. این رشته بر روی اندام‌های داخلی شکم، پوست، پستان، بافت‌های نرم و در برخی موارد غدد تمرکز دارد. در این مطلب، به معرفی انواع جراحی‌های عمومی و همچنین خطرناکترین آن‌ها می‌پردازیم.
انواع جراحی‌های عمومی
1. آپاندکتومی
برداشتن آپاندیس ملتهب یا پاره شده. این جراحی معمولاً اورژانسی است.
2. کوله‌سیستکتومی
برداشتن کیسه صفرا که معمولاً در اثر سنگ صفرا یا عفونت انجام می‌شود.
3. هرنیورافی
ترمیم فتق‌های مغبنی، نافی یا جراحی‌های قبلی شکم که دچار بازشدگی شده‌اند.
4. رزکسیون روده
برداشتن بخش آسیب‌دیده یا سرطانی روده کوچک یا بزرگ.
5. هموروئیدکتومی
برداشتن بواسیرهای بزرگ یا خونریزی‌دهنده.
6. ماستکتومی
برداشتن یک یا هر دو پستان برای درمان یا پیشگیری از سرطان سینه.
7. گاسترکتومی
برداشتن بخشی یا کل معده برای درمان سرطان یا زخم‌های شدید معده.
8. اسپلنکتومی
برداشتن طحال به دلیل ضربه یا اختلالات خونی مانند پورپورای ترومبوسیتوپنیک.
9. تیروئیدکتومی
برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید برای درمان تومور یا پرکاری تیروئید.
10. پانکراتکتومی
برداشتن تمام یا بخشی از پانکراس در موارد سرطان یا پانکراتیت شدید.
11. بای‌پس معده
یکی از روش‌های جراحی چاقی برای کاهش وزن سریع و پایدار.
12. جراحی‌های عروقی
شامل ترمیم یا تعویض شریان‌ها و وریدهای آسیب‌دیده یا مسدود شده.
13. رزکسیون کبد
برداشتن بخش آسیب‌دیده یا سرطانی کبد.
14. جراحی لاپاراسکوپی
عمل‌های کم‌تهاجمی مانند برداشتن کیسه صفرا یا آپاندیس از طریق برش‌های کوچک.
15. جراحی تروما
رسیدگی فوری به آسیب‌های ناشی از تصادفات، سقوط یا جراحات نافذ.
خطرناکترین جراحی‌های عمومی
برخی جراحی‌های عمومی به علت پیچیدگی زیاد، احتمال بالای عوارض یا مرگ‌ومیر، خطرناک‌تر محسوب می‌شوند. از جمله:
رزکسیون کبد
عملی سنگین با خطر بالای خونریزی و نارسایی کبدی.
رزکسیون پانکراس (عمل ویپل)
پیچیده‌ترین جراحی شکمی که با احتمال بالای عفونت و نارسایی چند عضوی همراه است.
گاسترکتومی کامل
باعث سوءتغذیه شدید، کمبود ویتامین و اختلالات گوارشی بلندمدت می‌شود.
تیروئیدکتومی کامل
خطر آسیب به عصب حنجره و افت شدید کلسیم خون را به همراه دارد.
جراحی ترمیم آنوریسم آئورت شکمی
بسیار حساس به علت احتمال پارگی آئورت و مرگ ناگهانی.
جراحی تروماهای وسیع
با توجه به آسیب همزمان به چند اندام حیاتی، نرخ مرگ‌ومیر بالایی دارد.
| نام عمل جراحی | هدف اصلی | مدت زمان جراحی | دوران نقاهت معمولی | میزان خطر (1 تا 5) |
|---|---|---|---|---|
| آپاندکتومی | برداشتن آپاندیس ملتهب | 30-60 دقیقه | 1-2 هفته | 2 |
| کوله‌سیستکتومی | برداشتن کیسه صفرا | 1-2 ساعت | 2-4 هفته | 2 |
| هرنیورافی | ترمیم فتق | 1-2 ساعت | 2-6 هفته | 2 |
| رزکسیون روده | برداشتن بخش آسیب‌دیده روده | 2-4 ساعت | 4-8 هفته | 4 |
| هموروئیدکتومی | برداشتن بواسیر | 30-60 دقیقه | 2-4 هفته | 2 |
| ماستکتومی | برداشتن پستان | 2-3 ساعت | 4-6 هفته | 3 |
| گاسترکتومی | برداشتن معده | 3-5 ساعت | 6-12 هفته | 4 |
| اسپلنکتومی | برداشتن طحال | 2-3 ساعت | 4-8 هفته | 3 |
| تیروئیدکتومی | برداشتن غده تیروئید | 2-3 ساعت | 2-4 هفته | 3 |
| پانکراتکتومی (عمل ویپل) | برداشتن پانکراس و بافت اطراف | 5-8 ساعت | 8-12 هفته | 5 |
| بای‌پس معده | کاهش وزن در چاقی‌های شدید | 2-3 ساعت | 4-6 هفته | 3 |
| جراحی‌های عروقی | ترمیم عروق خونی | 2-6 ساعت | 4-8 هفته | 4 |
| رزکسیون کبد | برداشتن بافت آسیب‌دیده کبد | 3-5 ساعت | 6-10 هفته | 5 |
| جراحی لاپاراسکوپی | اعمال کم‌تهاجمی شکم | 1-2 ساعت | 1-2 هفته | 1-2 |
| جراحی تروما | درمان فوری آسیب‌های شدید | متغیر | بستگی به آسیب دارد | 5 |
توضیح ستون‌ها:
- مدت زمان جراحی: مدت معمولی اتاق عمل.
- دوران نقاهت معمولی: زمان تخمینی بازگشت به فعالیت عادی.
- میزان خطر: 1 = کمترین، 5 = بالاترین خطر.
نکات مهمی که باید در مورد جراحی عمومی بدانید:
روش‌های مختلف جراحی عمومی:
بیشتر جراحی‌های عمومی به دو روش اصلی انجام می‌شوند:
- جراحی باز (با برش بزرگ و دسترسی مستقیم به اندام)
- جراحی لاپاراسکوپی یا کم‌تهاجمی (با برش‌های کوچک و ابزارهای ویژه)
نقش بیهوشی در جراحی‌های عمومی:
اکثر جراحی‌های عمومی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شوند، اما برخی عمل‌های ساده‌تر ممکن است فقط نیاز به بی‌حسی موضعی یا اسپاینال داشته باشند.
عوامل مؤثر بر خطر جراحی:
عوامل زیر می‌توانند خطر جراحی را زیاد کنند:
- سن بالا
- وجود بیماری‌های زمینه‌ای (مثل دیابت، بیماری قلبی، فشار خون)
- مصرف داروهای خاص (مثل داروهای ضدانعقاد خون)
- وضعیت تغذیه‌ای ضعیف
- تأخیر در مراجعه و پیشرفت بیماری
تکنولوژی‌های جدید در جراحی عمومی:
- رباتیک سرجری (جراحی با ربات): افزایش دقت و کاهش عوارض
- ناویگیشن جراحی (جراحی هدایت‌شده با تصویر): برای پیچیده‌ترین عمل‌ها
- جراحی‌های یک روزه (Day Surgery): برخی عمل‌ها طوری انجام می‌شوند که بیمار همان روز مرخص شود.
آمادگی‌های لازم پیش از جراحی:
- ناشتا بودن (معمولاً ۸ ساعت قبل از عمل)
- کنترل قند خون و فشار خون
- قطع مصرف برخی داروها با مشورت پزشک
- آمادگی روحی (کاهش اضطراب و آگاهی از روند عمل)
عوارض شایع بعد از جراحی‌های عمومی:
- عفونت محل جراحی
- خونریزی
- آسیب به اندام‌های مجاور
- لخته شدن خون (ترومبوز)
- مشکلات مربوط به بیهوشی (حساسیت یا مشکلات تنفسی)
پرسش و پاسخ‌های متداول درباره جراحی‌های عمومی
آیا همه جراحی‌های عمومی نیاز به بستری طولانی دارند؟
خیر، بسیاری از جراحی‌ها امروزه به صورت سرپایی یا با بستری کوتاه‌مدت انجام می‌شوند، به ویژه اگر با لاپاراسکوپی انجام شوند.
بعد از جراحی چه زمانی می‌توان فعالیت‌های عادی مثل ورزش را شروع کرد؟
بسته به نوع جراحی متفاوت است؛ معمولاً بین ۲ تا ۸ هفته طول می‌کشد تا فرد به فعالیت‌های ورزشی سبک برگردد. در موارد جراحی‌های سنگین‌تر، دوره‌ی بازگشت طولانی‌تر خواهد بود.
چه زمانی باید نگران درد یا تورم بعد از جراحی باشم؟
درد یا تورم خفیف طبیعی است؛ اما اگر شدت درد زیاد شود، تب کنید، محل جراحی قرمز یا ترشح‌دار شود، باید فوراً با پزشک تماس بگیرید.
آیا امکان بازگشت بیماری بعد از جراحی وجود دارد؟
بله، در برخی موارد (مثل فتق، سرطان یا بیماری‌های التهابی)، امکان عود وجود دارد. به همین دلیل پیگیری منظم پزشکی پس از عمل بسیار مهم است.
آیا می‌توان با رژیم غذایی و سبک زندگی سالم، نیاز به برخی جراحی‌های عمومی را کاهش داد؟
قطعاً بله! کنترل وزن، ترک سیگار، ورزش منظم و تغذیه مناسب می‌تواند از بروز بیماری‌هایی مانند فتق، بیماری کیسه صفرا و حتی برخی سرطان‌ها جلوگیری کند یا شدت آن‌ها را کم کند.
