اگر یکروز ناگهان حس کردید روکش ایمپلنت لق شده یا حتی یک پیچ ریز فلزی را داخل دهانتان پیدا کردید، طبیعی است که نگران شوید. خلاصهاش این است که در بسیاری از موارد، افتادن پیچ به معنی «از دست رفتن ایمپلنت» نیست؛ اما کاری که در همان چند ساعت اول انجام میدهید، میتواند نتیجه را از یک «رفع مشکل ساده» به یک «دردسر پرهزینه» تبدیل کند. اقدام درست معمولاً این است: به قطعه دست نزنید، روی آن فشار نیاورید، قطعه افتاده را نگه دارید و هرچه زودتر برای بررسی علت و سفتکردن/تنظیم به دندانپزشک مراجعه کنید.
اول یک سوءتفاهم رایج: «پیچ» دقیقاً کدام قطعه است؟
بیمارها معمولاً هر چیزی که روی ایمپلنت لق شود را «پیچ» صدا میزنند، اما از نظر فنی چند سناریوی متفاوت داریم و همین تفاوت، میزان فوریت و نوع درمان را مشخص میکند:
- شل شدن پیچ اباتمنت: پیچِ اتصالدهنده اباتمنت (قطعه رابط) به فیکسچر (پایه داخل استخوان) شل میشود.
- شل شدن پیچ پروتزی/روکش پیچی: در برخی روکشها یا بریجها، روکش با پیچ بسته میشود و همان پیچ روکش میتواند شل شود.
- جدا شدن روکش سمانشونده: اینجا عملاً «پیچ نیفتاده»، بلکه روکش از روی اباتمنت جدا شده یا لق میشود.
- حالت جدیتر (کمتر شایع ولی مهم): شکست پیچ، ترک روکش، لق شدن خود اباتمنت یا حتی لق شدن پایه ایمپلنت.
این تشخیص در خانه قطعی نیست؛ اما شما میتوانید با چند نشانه ساده بفهمید «الان باید چه کار کنم و چقدر عجله دارم».
چرا پیچ ایمپلنت میافتد؟ علتهای واقعی
اغلب شل شدن یا افتادن پیچ، از علتهای مکانیکی شروع میشود و اگر رها شود، میتواند به التهاب و عفونت اطراف ایمپلنت هم راه بدهد. رایجترین علتها:
- فشار جویدن بیش از طراحی: دندانقروچه شبانه، فشردن فک، جویدن یخ، تهدیگ خیلی سفت یا آجیل بسیار سخت، فشار نقطهای ایجاد میکند و به مرور پیچ را شل میکند.
- تنظیم نبودن تماسها (اکلوژن): روکش کمی «بلندتر» است یا در حرکات جانبی زودتر برخورد میکند؛ برخوردهای ریز ولی مکرر = شل شدن تدریجی.
- گشتاور نامناسب هنگام بستن پیچ: پیچها باید با مقدار مشخصی سفت شوند. کمتر از استاندارد = لق شدن؛ بیشتر از استاندارد = ریسک آسیب به پیچ/رزوه.
- طراحی پروتز یا نوع اتصال: روکشهای پیچی و سمانشونده هرکدام نقطه ضعفهای خودشان را دارند؛ اگر طراحی یا فیت درست نباشد، شل شدن محتملتر میشود.
- التهاب لثه یا شروع عفونت اطراف ایمپلنت: گاهی بیمار فکر میکند پیچ افتاده، اما لق شدن ناشی از التهاب و تحلیل بافت اطراف است؛ این حالت، بررسی فوریتری میخواهد.
گاهی فقط یک جمله، مسیر تصمیمگیری را روشن میکند؛ مخصوصاً وقتی استرس دارید و میخواهید بدانید «آیا ایمپلنت از دست رفته؟».
به نقل از سایت آتیسا کلینیک:
«در بسیاری از موارد، افتادن پیچ به معنی از دست رفتن ایمپلنت نیست؛ اما واکنش شما در همان چند ساعت اول میتواند نتیجه درمان را کاملاً تغییر دهد. به آن دست نزنید، روی آن فشار نیاورید، قطعه را نگه دارید و هرچه زودتر برای بررسی علت به دندانپزشک مراجعه کنید.»
همان ساعت اول دقیقاً چه کار کنیم؟
قبل از هر لیست و دستورالعملی، یک اصل طلایی را نگه دارید: هدف شما “درست کردن” نیست؛ هدف شما “بدتر نکردن” است. حالا این ۶ قدم، بهترین مسیر استاندارد در خانه است:
- قطعه افتاده را پیدا کنید و نگه دارید
داخل یک ظرف تمیز دردار یا کیسه کوچک بگذارید. اگر خیلی آلوده شده، فقط با آب تمیز خیلی کوتاه آبکشی کنید؛ نسایید و با الکل یا مواد ضدعفونی قوی بازی نکنید. - با آن سمت غذا نجوید
حتی برای «تست کردن» هم فشار نیاورید. لق بودن یعنی حرکتهای ریز و آسیبزا. - روکش لق را با زبان یا انگشت دستکاری نکنید
این کار هم میتواند لثه را زخمی کند، هم مسیر اتصال را آلوده کند. - اگر حفره یا سوراخ پیچ باز است، چیزی داخلش فرو نکنید
خلالدندان، سوزن، نوک چاقو، گوشپاککن… همه میتوانند آسیب و آلودگی ایجاد کنند. - بهداشت را ملایم ولی دقیق انجام دهید
مسواک نرم، با فشار کم اطراف ناحیه؛ اگر خونریزی یا درد دارید، خشونت به خرج ندهید. - زمان مراجعه را عقب نیندازید
چون با گذشت زمان، بافت لثه میتواند تغییر کند و شرایط ساده را پیچیدهتر کند.
سه اشتباه رایج که وضعیت را خراب میکند
قبل از این بولتها، یک نکته: اغلب دردسرهای بزرگ، نه از خودِ افتادن پیچ، بلکه از «اقدامهای خوددرمانی» شروع میشود:
- بستن پیچ با وسایل خانگی (پیچگوشتیهای معمولی، آچارهای ریز، سنجاق…)
- جویدن با همان سمت برای امتحان کردن
- چسباندن روکش با چسبهای عمومی یا مواد نامناسب (چسب قطرهای، چسب ناخن، رزینهای غیر دندانپزشکی)
اگر روکش جدا شده باشد، چسباندن خانگی میتواند هم به لثه آسیب بزند، هم برداشتن روکش را برای دندانپزشک سختتر کند.
از کجا بفهمیم موضوع ساده است یا خطرناک؟
یک راه سریع این است که علائم را به دو دسته تقسیم کنید: «مکانیکی و قابلحل» در برابر «هشدار عفونت/بیثباتی».
علائم نسبتاً کمخطر (اغلب مکانیکی)
- لق شدن روکش بدون درد شدید
- حس «بلندی» یا تغییر تماس روی همان دندان
- گیر غذایی بدون تورم واضح
علائم هشدار (مراجعه سریعتر)
- درد ضرباندار یا درد رو به افزایش
- بوی بد دهان یا مزه تلخ و چرکی
- خروج ترشح، خونریزی غیرعادی، تورم گرم و قرمز
- تب یا درد هنگام جویدن که بدتر میشود
- احساس لق شدن «خود پایه ایمپلنت» (نه فقط روکش)
برای اینکه جدی بودن علائم را دستکم نگیرید، این هشدار عمومی معتبر را در ذهن داشته باشید:
به نقل از کلینیک کلیولند
«اگر ایمپلنت شما لق یا متحرک شد، یا علائمی مثل خونریزی لثه، تب، چرک اطراف ایمپلنت یا تورم لثه دیدید، با دندانپزشک تماس بگیرید.»
این یعنی لق شدن همراه با نشانههای التهابی را باید مثل یک هشدار جدی ببینید، نه یک اتفاق ساده.
دندانپزشک در مطب دقیقاً چه کار میکند؟
خیلیها تصور میکنند پزشک فقط «پیچ را سفت میکند» و تمام؛ اما درمان درست معمولاً چند مرحله دارد تا علت ریشهای برطرف شود:
- معاینه قطعه افتاده: پیچ سالم است یا ترک/شکست دارد؟
- بررسی نوع لق شدن: پیچ اباتمنت؟ پیچ روکش؟ یا جدا شدن روکش سمانشونده؟
- تمیزکاری حرفهای اطراف اتصال: حذف پلاک/آلودگی و کاهش التهاب
- بستن پیچ با گشتاور استاندارد: با ابزار تخصصی، نه با حدس و فشار دستی
- تنظیم تماسهای دندانی (بایت): اصلاح بلندی یا برخوردهای جانبی
- در صورت نیاز تصویربرداری: برای بررسی استخوان اطراف ایمپلنت و ثبات پایه
- در موارد خاص: تعویض پیچ، اصلاح طراحی روکش، یا درمان التهاب/عفونت اطراف ایمپلنت
نکته مهم این است که اگر علت اصلی (مثلاً دندانقروچه یا تماس نامناسب) اصلاح نشود، احتمال برگشت مشکل بالاست.
چرا گاهی «افتادن پیچ» یک اورژانس حساب میشود؟
اگر شل شدن پیچ را رها کنید، حرکتهای ریز میتواند باعث شکست پیچ یا آسیب به اباتمنت/ایمپلنت شود و درمان را سختتر کند. این دیدگاه را متخصصان ایمپلنت در منابع حرفهای هم تأکید کردهاند:
به نقل از Dentistry Today:
«شل شدن پیچ در روکش یا اباتمنتِ پیچی یک وضعیت اورژانسی است؛ چون اگر لق باقی بماند، ممکن است پیچ بشکند و به پیچ، اباتمنت یا خود ایمپلنت آسیب وارد شود.» نتیجه عملی این توصیه این است که “صبر کردن” معمولاً به نفع شما نیست.
تصمیمگیری سریع: «الان چه کنم و کی مراجعه کنم؟»
قبل از جدول، یک نکته: این جدول جایگزین معاینه نیست؛ فقط کمک میکند بین «مراجعه امروز» و «مراجعه طی ۱–۳ روز» گیج نشوید.
وضعیت شما |
اقدام فوری در خانه |
زمان مراجعه |
|---|---|---|
قطعه افتاده/روکش لق، بدون درد و تورم |
قطعه را نگه دارید، با آن سمت نجوید، دستکاری نکنید |
طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت |
لق شدن همراه گیر غذایی زیاد |
غذای نرم، بهداشت ملایم، عدم دستکاری سوراخ پیچ |
طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت |
درد رو به افزایش یا تورم/ترشح/بوی بد |
فشار نیاورید، تماس فوری با مطب |
همان روز |
احساس لق شدن خود پایه ایمپلنت |
جویدن را کامل قطع کنید، مراجعه فوری |
فوری |
تب یا علائم عمومی عفونت |
خوددرمانی نکنید |
فوری |
اگر عفونت هم مطرح باشد، درمان واقعبینانه چیست؟
گاهی افتادن پیچ همزمان با التهاب یا عفونت رخ میدهد. اینجا یک اشتباه رایج این است که تصور کنیم «یک آنتیبیوتیک همه چیز را حل میکند». در عمل، اگر عفونت وجود داشته باشد، معمولاً باید پاکسازی حرفهای، بررسی عمق پاکت اطراف ایمپلنت، کنترل عامل مکانیکی و اصلاح اتصال هم انجام شود. دارو ممکن است لازم باشد، اما معمولاً جایگزین درمان علت نیست.
مراقبتهای بعد از سفت شدن مجدد پیچ
قبل از توصیهها: حتی اگر مشکل با یک جلسه حل شد، چند روز اول مثل «دوره تثبیت» است؛ با کمی مراقبت، احتمال برگشت بهطور محسوسی کم میشود.
- ۲ تا ۳ روز اول غذای نرمتر انتخاب کنید، مخصوصاً اگر بایت اصلاح شده است.
- مسواک نرم و تمیزکاری دقیق اطراف ایمپلنت، بدون فشار زیاد.
- اگر دندانقروچه دارید، نایتگارد را جدی بگیرید؛ بسیاری از لقشدنهای تکرارشونده از همین جا میآید.
- از خوراکیهای سخت و شکننده (یخ، آجیل بسیار سخت، تهدیگ خیلی سفت) دوری کنید.
- از خوراکیهای چسبنده (تافی، گز خیلی چسبنده) با احتیاط استفاده کنید، چون میتواند به روکش نیروهای کششی وارد کند.
- عادتهای مخرب مثل باز کردن بستهبندی با دندان یا گاز گرفتن خودکار، برای ایمپلنت ریسک بالایی دارد.
سؤالهای پرتکرار بیماران
آیا افتادن پیچ یعنی ایمپلنت شکست خورده؟
نه لزوماً. در بسیاری از موارد، پایه داخل استخوان سالم است و مشکل فقط در اتصال پروتزی است؛ اما علت باید بررسی شود تا تکرار نشود.
اگر پیچ گم شد چه؟
معمولاً پیچ جدید قابل تهیه است، اما باید سیستم/برند ایمپلنت مشخص باشد تا پیچ ناسازگار استفاده نشود.
میتوانم چند روز صبر کنم؟
اگر درد و تورم ندارید، معمولاً چند روز قابل مدیریت است، اما تأخیر میتواند لق شدن را بدتر کند یا ریسک شکست قطعه را بالا ببرد.
اگر تورم هم دارم، طبیعی است؟
تورم همراه با افتادن پیچ را جدی بگیرید؛ بهخصوص اگر رو به افزایش است یا ترشح و بوی بد دارید.
آیا لازم است آنتیبیوتیک بخورم؟
همه موارد نیاز ندارند. مصرف یا مدت آن باید بر اساس معاینه و تشخیص پزشک تعیین شود، نه تجربه دیگران.
یک چکلیست خیلی ساده برای روزی که پیچ افتاد
قبل از اینکه از خانه بیرون بروید، این ۵ مورد را مرور کنید:
- قطعه افتاده را نگه داشتهام و همراه میبرم.
- با سمت ایمپلنت چیزی نمیجوم.
- محل ایمپلنت را دستکاری نمیکنم.
- اگر درد/تورم/ترشح دارم، مراجعه را عقب نمیاندازم.
